नेपालको शैक्षिक र राजनीतिक इतिहासमा विद्यार्थी संगठनहरूले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेका छन्। तर पछिल्लो समय, प्रचलित विद्यार्थी संगठनहरूले विद्यार्थीहरूको वास्तविक समस्या समाधानमा अपेक्षित ध्यान दिन नसकेको भन्दै नयाँ सोच र उद्देश्यका साथ आम विद्यार्थी मोर्चा स्थापना गरिएको छ। यो मोर्चाले नयाँ पुस्ताका चुनौती, अवसर र आवश्यकता पहिचान गर्दै, नेपालको शैक्षिक क्षेत्रलाई सकारात्मक दिशामा लैजाने उद्देश्य राखेको छ।
अन्य संगठनहरूको विकल्पको रूपमा आम विद्यार्थी मोर्चाको आवश्यकता
१. विद्यार्थीहरूको वास्तविक समस्याबाट विमुख परम्परागत संगठनहरू
नेपालमा विद्यार्थीहरूका लागि ठूला राजनीतिक दलहरूसँग सम्बद्ध संगठनहरू सक्रिय छन्। तर पछिल्ला वर्षहरूमा, यी संगठनहरू आफ्ना पार्टीको स्वार्थपूर्ति र राजनीतिक स्वार्थमा केन्द्रित हुँदै गएको आलोचना हुँदै आएको छ। विद्यार्थीका वास्तविक समस्या, जस्तै गुणस्तरीय शिक्षाको अभाव, सरकारी विद्यालयहरूको कमजोर अवस्था, शुल्क वृद्धि, र पाठ्यक्रम सुधारको विषयलाई प्राथमिकतामा राखेर काम गर्न सक्ने संगठनको आवश्यकता महसुस गरिएको थियो।
२. ग्रामीण क्षेत्रका विद्यार्थीहरूको उपेक्षा
नेपालका दुर्गम क्षेत्रका विद्यार्थीहरू अझै पनि गुणस्तरीय शिक्षा, आधारभूत शैक्षिक संरचना र उचित अवसरबाट बञ्चित छन्। परम्परागत विद्यार्थी संगठनहरू शहरी क्षेत्रमै सीमित रहँदा, ग्रामीण क्षेत्रका विद्यार्थीहरूको प्रतिनिधित्व गर्न र उनीहरूको आवाज बुलन्द गर्न आम विद्यार्थी मोर्चा स्थापना गरिएको हो।
३. युवामा बढ्दो निराशा
देशभित्रको बेरोजगारी, भ्रष्टाचार र कमजोर शैक्षिक व्यवस्थाका कारण युवाहरूमा निराशा बढिरहेको छ। उनीहरूलाई आशा र मार्गदर्शन दिनसक्ने, तिनको सिर्जनशीलतालाई सही दिशामा प्रयोग गर्नसक्ने र नेतृत्व विकास गर्न सक्ने नयाँ संगठनको खाँचो भएको थियो।
४. राजनीतिक हस्तक्षेपको अन्त्य
अधिकांश विद्यार्थी संगठनहरू दलगत स्वार्थमा बाँधिएका हुँदा शैक्षिक संस्थाहरूमा अनावश्यक राजनीति हुँदै आएको छ। यसबाट सिर्जित अस्थिरता अन्त्य गर्न र शैक्षिक संस्थाहरूलाई राजनीति मुक्त बनाउन नयाँ सोचका साथ आम विद्यार्थी मोर्चा अघि बढेको छ।
आम विद्यार्थी मोर्चाले अहिलेसम्म गरेका संघर्षहरू
१. शिक्षक दरबन्दी आपूर्ति
शिक्षक दरबन्दी आपूर्तिका लागि हाम्रो गौरवशाली संगठन आम विद्यार्थी मोर्चाले मधेशका आठ वटै जिल्लाका प्र.जि.अ.लाई ज्ञापन पत्र बुझाइ, विद्यालय विद्यालयमा अन्तरक्रिया गरी, जिल्लाका सदरमुकाममा प्रर्दशन गरेको विषय सम्पूर्णलाई जानकारी नै छ। हाम्रो मागलाई सुनवाई गर्नुको सट्टा शिक्षा समन्वय एकाईबाट हाम्रो अवाजलाई दबाउन र विद्यार्थीलाई तर्साउन विज्ञप्ति जारी गरी आफ्ना मतियार र लठैतहरुलाई हाम्रो जायज मुद्दालाई दबाउन खोजियो ।
२. शुल्क वृद्धि विरुद्धको आन्दोलन
नेपालका विद्यालय र क्याम्पसहरूले मनपरी शुल्क बढाउने प्रवृत्ति विगतदेखि नै समस्याको रूपमा रहँदै आएको छ। आम विद्यार्थी मोर्चाले यो मुद्दालाई प्राथमिकतामा राख्दै विभिन्न चरणमा दबाबमूलक कार्यक्रमहरू सञ्चालन गरेको छ। विशेष गरी निजी विद्यालय र कलेजहरूको अनियमित शुल्कवृद्धि विरुद्ध प्रदर्शन गर्दै, सम्बन्धित निकायलाई समस्या समाधान गर्न बाध्य पार्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ।
३. गुणस्तरीय शिक्षाका लागि पहल
सरकारी विद्यालयहरूको अवस्था कमजोर बन्दै जानु प्रमुख समस्या हो। आम विद्यार्थी मोर्चाले विद्यालयहरूको अवस्था सुधार गर्न स्थान- स्थानमा अभिभावक, विद्यार्थी र शिक्षकहरूलाई संलग्न गराएर समस्या पहिचान गरी सुधारका लागि पहल गरेको छ।
४. समाजसेवामूलक कार्यहरू
आम विद्यार्थी मोर्चाले विभिन्न प्राकृतिक विपत्तिका समयमा राहत वितरण, विपन्न वर्गका विद्यार्थीहरूलाई पाठ्यपुस्तक, पोशाक, र स्टेशनरी वितरण जस्ता कार्यहरू गर्दै आएको छ। यसले विद्यार्थी समुदायमा सामाजिक उत्तरदायित्वको भावना विकास गर्न मद्दत पुऱ्याएको छ।
आगामी दिनमा आम विद्यार्थी मोर्चाको भूमिका
१. शैक्षिक नीति निर्माणमा योगदान
आम विद्यार्थी मोर्चाले केवल आन्दोलनमात्र होइन, शैक्षिक नीति निर्माणमा पनि योगदान पुऱ्याउने लक्ष्य लिएको छ। यसका लागि, मोर्चाले विज्ञ, शिक्षक र विद्यार्थीहरूको राय संकलन गरी सरकारलाई सुझाव दिनेछ।
२. नेतृत्व विकासको मञ्च
नेपाली युवाहरूलाई राष्ट्रिय नेतृत्वका लागि तयार पार्न नेतृत्व विकासका तालिम र कार्यक्रमहरूको आयोजना गर्ने योजना छ। ग्रामीण क्षेत्रका विद्यार्थीहरूलाई प्राथमिकतामा राख्दै उनीहरूलाई विभिन्न जिम्मेवारी दिइनेछ।
३. रोजगारीमूलक शिक्षा प्रवर्द्धन
पारम्परिक शिक्षाले रोजगार सिर्जना गर्न नसकेको तथ्यलाई मध्यनजर राख्दै, रोजगारीमूलक शिक्षा प्रवर्द्धन गर्न र प्राविधिक शिक्षालाई प्राथमिकता दिन मोर्चाले विशेष पहल गर्नेछ।
४. समाज सुधारका कार्यक्रमहरू
शिक्षा मात्रै होइन, समाजमा रहेका विभेद, बालश्रम, लैङ्गिक असमानता र जातीय भेदभावका विषयमा पनि मोर्चाले आवाज उठाउनेछ। विद्यार्थीहरूलाई सामाजिक अभियन्ताका रूपमा तयार गर्न विशेष अभियान सञ्चालन गरिनेछ।
आम विद्यार्थी मोर्चाका आगामी योजना
१. ‘सबैका लागि शिक्षा’ अभियान
देशका ग्रामीण र दुर्गम क्षेत्रका बालबालिकालाई आधारभूत शिक्षा दिलाउन ‘सबैका लागि शिक्षा’ अभियान सञ्चालन गरिनेछ। यस अन्तर्गत, विद्यालय बाहिर रहेका बालबालिकाहरूलाई विद्यालयमा भर्ना गराउने र उनीहरूको शैक्षिक आवश्यकता पूरा गर्न सहयोग गरिनेछ।
२. छात्रवृत्ति कार्यक्रम
आर्थिक रूपमा कमजोर विद्यार्थीहरूलाई उच्च शिक्षा हासिल गर्न प्रोत्साहित गर्न छात्रवृत्ति कार्यक्रम सञ्चालन गरिनेछ।
३. प्राविधिक शिक्षाको प्रवर्द्धन
देशभर प्राविधिक शिक्षाको पहुँच बढाउन र युवाहरूलाई स्वरोजगारका लागि सक्षम बनाउन विशेष योजना ल्याइनेछ।
४. विद्यार्थी परामर्श केन्द्र
शैक्षिक, मानसिक र क्यारियरसम्बन्धी समस्या समाधान गर्न देशभर विद्यार्थी परामर्श केन्द्र स्थापना गरिनेछ।
५. शैक्षिक सम्मेलनहरू
विभिन्न समयमा राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रियस्तरका शैक्षिक सम्मेलनहरू आयोजना गरी नयाँ विचार र प्रविधिलाई आत्मसात् गर्न विद्यार्थीहरूलाई प्रोत्साहित गरिनेछ।
निष्कर्ष
आम विद्यार्थी मोर्चाको स्थापना केवल संगठन विस्तार गर्ने उद्देश्यले नभई, विद्यार्थी र युवाहरूको जीवनस्तर उकास्न र नेपालमा शिक्षा र सामाजिक रूपान्तरणको नयाँ युगको सुरुवात गर्न भएको हो। यसले शैक्षिक समस्या समाधान गर्न, युवाहरूलाई सशक्त बनाउन, र समग्र राष्ट्र निर्माणमा योगदान पुऱ्याउने महत्त्वाकांक्षी योजना बनाएको छ।
विद्यार्थी र अभिभावकहरूको समर्थनमा, यो मोर्चाले आगामी दिनहरूमा शैक्षिक सुधारका ठूला कदमहरू उठाउने विश्वास दिलाएको छ। यसले नेपाललाई शैक्षिक रूपमा सशक्त र आर्थिक रूपमा सबल बनाउने दिशामा अग्रसर गराउनेछ।
लेखक: राजु महतो, हाल : जापान
(उपाध्यक्ष,आम बिद्यार्थी मोर्चा )
देवराज चौलागाई
०१-५१४९१६०
इमेल:kantipath24@gmail.com
ठेगाना: का.म.न.पा-३२, काठमाडौँ