काठमाडौं । पत्रकारिता सत्य, न्याय र निष्पक्षताको खोजी गर्ने एक महत्त्वपूर्ण पेशा हो। यस पेशाले समाजमा भइरहेका घटनाहरूको वस्तुगत विश्लेषण गर्दै सत्यतथ्य उजागर गर्छ। नेपालका कुना–कुना, विशेष गरी विकट क्षेत्रका जनताको आवाज बुलन्द गर्ने कार्यमा पत्रकारिताको भूमिका महत्त्वपूर्ण रहँदै आएको छ।
सुदूरपश्चिम प्रदेश जिल्ला बझाङको जयपृथ्वी नगरपालिका वडा नम्बर ४ मा जन्मिएका पत्रकार गणेश विक, नेपाली पत्रकारिताको एक स्थापित नाम हो।
विक खप्तडटिभीका अध्यक्ष तथा सम्पादक हुन्, जसले विशेष गरी अपराध बिटमा पत्रकारितामा आफ्नो छुट्टै पहिचान बनाएका छन्। २०७० सालदेखि निरन्तर रूपमा पत्रकारिता गर्दै आएका विकले नेपाली पत्रकारितामा महत्त्वपूर्ण योगदान दिएका छन्।
पत्रकार विकको व्यक्तिगत जीवन, पत्रकारिताको यात्रा, उनले भोगेका चुनौतीहरू, खप्तडटिभीको भूमिकासहित अपराध पत्रकारितामा उनले पुर्याएको योगदानबारे विस्तृत रूपमा चर्चामा छ ।
व्यक्तिगत जीवन र प्रारम्भिक संघर्ष
गणेश विकको जन्म नेपालका दुर्गम हिमाली जिल्लामध्ये बझाङको जयपृथ्वी नगरपालिका वडा नम्बर ४ मा भएको हो। उनको बाल्यकाल साधारण किसान परिवारमा बित्यो। उनका आमाबुवा मेहनती कृषक हुन्, जसले आफ्ना सन्तानलाई राम्रो शिक्षा दिने लक्ष्य राखेका थिए।
नेपालका अन्य ग्रामिण क्षेत्रजस्तै बझाङ पनि विकासका दृष्टिले धेरैपछि परेको जिल्ला हो। बाल्यकालमै उनले भोगेका सामाजिक, आर्थिक तथा सांस्कृतिक संघर्षहरूले उनलाई न्यायको खोजी गर्ने व्यक्ति बनायो।
शिक्षाको अवसर सीमित भए पनि विकले आफ्नो अध्ययनलाई निरन्तरता दिए। उच्च शिक्षा हासिल गर्न उनले विभिन्न कठिनाइहरू सामना गरे। सानै उमेरदेखि नै उनी लेखन, सामाजिक गतिविधि तथा समाज परिवर्तनको पक्षमा सक्रिय थिए। पत्रकारितामा उनको चासो विद्यार्थी जीवनदेखि नै थियो।
पत्रकारितामा प्रवेश, संघर्षको सुरुवात
नेपालमा पत्रकारिता गर्ने वातावरण सधैं सहज रहँदैन। विशेष गरी सुदूर तथा ग्रामीण क्षेत्रबाट आउने पत्रकारहरूका लागि यो यात्रा अझै कठिन हुन्छ। २०७० सालदेखि पत्रकारितामा सक्रिय भएका गणेशले पनि विभिन्न चुनौतीहरू सामना गर्दै आफ्नो पत्रकारिता यात्रा अगाडि बढाए।
उनको पत्रकारिताको उद्देश्य केवल समाचार लेख्नु मात्र थिएन। उनले समाजमा रहेका विकृति, अपराध, भ्रष्टाचार, मानवअधिकार उल्लंघन, महिला हिंसा तथा अन्य अन्यायहरूलाई उजागर गर्ने लक्ष्य राखे।
शुरुवातमा उनले विभिन्न स्थानीय रेडियो सेती एफएम, रेडियो बझाङ एफएम, राष्ट्रिय पत्रपत्रिका तथा अनलाइन मिडियामा रिपोर्टिङ गर्न थाले। अपराध, मानवअधिकार, सामाजिक न्याय, तथा प्रशासनिक अनियमितता जस्ता विषयमा उनले कलम चलाए। र, त्यसपछि उनले अपराध बिट नै रोज्ने निर्यण लिए ।
यही क्रममा उनले अपराध बिटको पत्रकारितामा आफ्नो विशिष्ट स्थान बनाउन थाले। अपराध बिटको पत्रकारिता जोखिमपूर्ण क्षेत्र हो, जहाँ सत्य बाहिर ल्याउन खोज्दा पत्रकारहरू विभिन्न खतराहरूको सामना गर्नुपर्छ।
अपराध बिटको पत्रकारिता, निडरताको कथा
अपराध बिटको पत्रकारिता सजिलो छैन। यो क्षेत्रमा लागेका पत्रकारहरूले निरन्तर धम्की, सामाजिक बहिष्कार, कानुनी झमेलाहरू, तथा अन्य कठिनाइहरूको सामना गर्नुपर्छ। गणेशले पनि आफ्नो करियरमा यस्ता धेरै चुनौतीहरू सामना गरेका छन्।
नेपालमा अपराध पत्रकारिता अझै पूर्णरूपमा सुरक्षित छैन। हरेक दिन विभिन्न अपराधहरू हुन्छन्, तर तिनीहरू उजागर गर्ने काम चुनौतीपूर्ण छ। यहीं क्रममा समाचार लेखेकै कारण पत्रकार विक प्रहरीहिरासत र हातमा हत्कडी समेतको सामना गर्दै अदालतमा कानूनी लडाँइ समेत लडेका छन् ।
१. सत्य बाहिर ल्याउने संघर्ष
अपराध अनुसन्धान गर्दा पत्रकारहरूले गहिरो अध्ययन गर्नुपर्छ। स्रोत खोज्ने, प्रमाण संकलन गर्ने, तथा सत्यतथ्य जनतासामु ल्याउने कार्य कठिन हुन्छ। कतिपय अवस्थामा शक्तिशाली व्यक्तिहरू, अपराधी गिरोह, तथा भ्रष्ट प्रशासनिक निकायहरू सत्य लुकाउन खोज्छन्।
तर गणेश विकले आफ्नो पत्रकारितामा कहिल्यै पछि हटेनन्। उनले विभिन्न हत्या, बलात्कार, भ्रष्टाचार, मानव बेचबिखन, लागुऔषध ओसारपसार, तथा संगठित अपराधजस्ता मुद्दाहरूमा खोजमूलक समाचार लेखे।
२. धम्की र कानुनी चुनौतीहरू
अपराध सम्बन्धी समाचार लेख्दा उनी पटक–पटक धम्कीको सिकार भए। अपराधी समूह तथा शक्तिशाली निकायहरूबाट उनलाई खबरदारी गरियो, तर उनले आफ्नो सत्य खोज्ने यात्रालाई निरन्तरता दिए।
कतिपय अवस्थामा उनलाई कानुनी झमेलामा पार्ने प्रयास पनि गरियो। तथापि, उनले कानुनी बाटोबाटै आफ्नो पेशागत निष्ठा बचाउँदै अगाडि बढे।
अपराध बिटको पत्रकारिता यात्रा
पत्रकारितामा अपराध बिट एक महत्त्वपूर्ण पाटो हो। उनले प्रहरी र प्रशासनको अनियमितता, मानवअधिकार उल्लंघन, महिला हिंसा, अपराध तथा भ्रष्टाचारका घटनाहरूलाई उजागर गर्ने काम गर्न थाले। यस क्रममा उनले थुप्रै कठिनाइहरू भोगेका छन्।
विकले जोखिमपूर्ण घटनाहरूको अनुसन्धान गरेर ती घटनाहरूलाई प्रकाशमा ल्याए। उनले संगठित अपराध, मानव बेचबिखन, लागुऔषध ओसारपसार, हत्या र बलात्कारका घटनाहरूमा गहिरो अनुसन्धान गरेका छन्।
खप्तडटिभीको स्थापना र प्रभाव
विकको पत्रकारिता यात्रा केवल कागज र रेडियोमा सीमित रहेन। उनले डिजिटल पत्रकारितामा पनि महत्त्वपूर्ण स्थान बनाएका छन्। अंग्रेजी पात्रो अनुसार ९ मार्च २०२२ मा उनले खप्तडटिभीको स्थापना गरे, जसको उद्देश्य समग्र समाजमा न्याय र सत्यका पक्षमा समाचार पुर्याउनु थियो। खप्तडटिभीको विशेषता भनेको यो कुनै सामान्य अनलाइन मिडिया च्यानल मात्र होइन, यसले अपराध, सामाजिक न्याय, मानव अधिकार र अन्य महत्त्वपूर्ण मुद्दाहरूमा खोजमूलक रिपोर्टिङ गर्ने कार्य गर्दै आएको छ।
खप्तडटिभीले अपराध बिटको पत्रकारितामा विशेष ध्यान दिएको छ। यसले अपराधका घटनाहरूको छानबिन र गहिरो अनुसन्धान गर्दै समाजमा सकारात्मक प्रभाव पार्न काम गरिरहेको छ।
गणेश विकले खप्तडटिभीको माध्यमबाट स्थानीय मुद्दाहरूदेखि राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय महत्त्वका मुद्दाहरूलाई उजागर गरेका छन्।
डिजिटल मिडियाको प्रभावले खप्तडटिभीलाई धेरै दर्शक र पाठकहरू बीच लोकप्रिय छ।
पत्रकारितामा नयाँ मोड
पत्रकारिता क्षेत्रमा मात्र सीमित नभई गणेश विक सञ्चार माध्यमको नेतृत्वमा पनि सक्रिय छन्।
नेपालमा डिजिटल पत्रकारिता विस्तार भएसँगै उनले खप्तडटिभी को स्थापना गरे।
१.खप्तडटिभीको उद्देश्य
खप्तडटिभी केवल समाचार प्रकाशित गर्ने माध्यम मात्र होइन, यो सत्यको पक्षमा उभिने डिजिटल प्लेटफर्म हो। यसले अपराध, सामाजिक न्याय, मानवअधिकार, तथा अन्य महत्त्वपूर्ण विषयहरूमा खोजमूलक रिपोर्टिङ गर्छ।
२. खोजमूलक पत्रकारिता
खप्तडटिभीले अनुसन्धानात्मक समाचार प्रकाशन गर्दै समाजमा सकारात्मक प्रभाव पार्दै आएको छ। यसले स्थानीय मुद्दाहरूदेखि लिएर राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय महत्त्वका समाचारहरूमा पनि ध्यान दिएको छ।
३.डिजिटल मिडियाको शक्ति
अनलाइन पत्रकारिताको विकाससँगै डिजिटल माध्यमहरू प्रभावशाली बन्दै गएका छन्। विकले डिजिटल पत्रकारिताको महत्त्व बुझेर खप्तडटिभीलाई नेपालका प्रमुख डिजिटल मिडियाहरू मध्ये एक बनाउन सफल भएका छन्।
सफलता, र सम्मानहरू
गणेश विकको पत्रकारिता यात्रा सजिलो थिएन। पत्रकारिता क्षेत्रमा प्रवेश गर्दा उनले सशक्त शक्तिहरूसँग संघर्ष गर्नुपर्यो। विशेष गरी अपराध पत्रकारितामा उनलाई विभिन्न धम्की र कानुनी चुनौतीहरूको सामना गर्नु परेको थियो। अपराधी गिरोह र शक्तिशाली व्यक्तिहरूले उनलाई दबाब दिन प्रयास गरे, तर उनले आफ्नो निष्ठा र सत्यको पक्षमा पत्रकारिता गर्ने यात्रा निरन्तर अगाडि बढाए।
तर, गणेश विकका चुनौतीपूर्ण यात्राले उनलाई धेरै सफलता र सम्मान पनि दिलाए। उनले थुप्रै राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय सम्मान प्राप्त गरे। उनका रिपोर्टहरूले नागरिकका अधिकारलाई सम्मान र संरक्षण दिने काम गरेका छन्। उनका समाचारहरूले न्यायको पक्षमा आवाज उठाए र विभिन्न मुद्दाहरूलाई जनसमक्ष ल्याउने कार्य गरे।
उनको पत्रकारितामा उनले समाजमा महत्वपूर्ण परिवर्तन ल्याएका छन्। हत्या, बलात्कार, मानव बेचबिखन, र अन्य अपराधको विषयमा उनका समाचारहरूले धेरै घटनाहरू उजागर गरेका छन्। यसले उनलाई सम्मान र सराहना दिलाएको छ।
नेपालको अपराध बिट पत्रकारिता र वर्तमान अवस्था
नेपालमा अपराध पत्रकारिता अझै पनि चुनौतीपूर्ण र जोखिमपूर्ण क्षेत्र हो। पत्रकारहरूले दैनिक रुपमा यस्ता घटनाहरूको रिपोर्टिङ गर्छन् जसमा उनीहरूको सुरक्षा गम्भीर खतरा निम्त्याउँछ। अपराधी गिरोह र शक्तिशाली व्यक्तिहरूबाट दबाब र धम्कीहरू आउने गर्छन्। यद्यपि, यस्ता चुनौतीहरूका बावजुद नेपालका थुप्रै पत्रकारहरू आफ्नो कर्तव्य निर्वाह गर्दै समाजमा अपराधका घटनाहरू उजागर गर्छन्।
नेपालको अपराध पत्रकारिता अझै पूर्ण रूपमा सुरक्षित छैन। अपराधका घटनाहरू झन् बढी भइ रहेका छन्, र तिनीहरूलाई उजागर गर्नु अझै कठिन बनिरहेको छ। यस क्षेत्रमा पत्रकारहरूको सुरक्षा सुनिश्चित गर्न आवश्यक छ। धेरै पत्रकारहरू यस क्षेत्रमा काम गर्ने क्रममा आफूलाई संकटमा पर्छन्, र त्यसले अपराध पत्रकारिताको विकासलाई चुनौती पुर्याउँछ।
भविष्यका योजना र पत्रकारितामा प्रतिबद्धता
भविष्यका योजना र पत्रकारितामा प्रतिबद्धता गणेश विकको पत्रकारिता यात्रामा अझै ठूलो उद्देश्य छ। उनका भविष्यका योजना भनेका छन् – सत्य उजागर गर्ने, समाजमा सुधार ल्याउने, र अपराधलाई निरुत्साहित गर्ने। उनले डिजिटल पत्रकारितामा अझ बढी ध्यान दिने सोच राखेका छन्। यसका अतिरिक्त, उनले अनुसन्धान पत्रकारिता र खोजमूलक रिपोर्टिङमा पनि आफ्नो योगदान बढाउने योजना बनाएका छन्।
धम्की र कानुनी चुनौतीहरू
परिवर्तनको महत्वपूर्ण हतियारको रूपमा प्रयोग गर्नु हो। उनले भनेका छन्,
“पत्रकारिता भनेको केवल समाचार लेख्ने साधन मात्र होइन, यो समाज परिवर्तनको महत्वपूर्ण हतियार हो।”
गणेश विकले भविष्यमा नयाँ पत्रकारहरूलाई प्रशिक्षित गर्ने, पत्रकारिताको गुणस्तर बढाउने र नेपालमा अनुसन्धानात्मक पत्रकारितालाई प्रवर्द्धन गर्ने योजना राखेका छन्।
निष्कर्ष
पत्रकार विक नेपालका उदीयमान पत्रकारहरूमध्ये एक हुन्।
अपराध बिटको पत्रकारितामा उनको विशिष्ट स्थान छ।
उनले सत्यको पक्षमा उभिएर जोखिम उठाएका छन्।
उनको पत्रकारिता समाज परिवर्तनको संवाहक बनेको छ।
उनको योगदान सधैं प्रेरणादायी रहनेछ।
पत्रकार “गणेश विक” नेपाल पत्रकार महासंघ, काठमाडौं शाखाका कार्यसमिति सदस्य हुन् ।
